"Zwierzęta Afryki. Przewodnik na safari" Słonie - rozdział z książki

„Zwierzęta Afryki. Przewodnik na safari” to książka, dzięki której lepiej poznacie afrykańskie zwierzęta. Abyście wiedzieli jak wygląda, przeczytajcie rozdział o słoniach, a tu jest ROZDZIAŁ Z KSIĄŻKI w PDF. Poznajcie opinie czytelników oraz jak powstawała ta książka.

Spis treści:

Śródtytuły dodałam dla lepszej czytelności na stronie.

„Zwierzęta Afryki. Przewodnik na safari” kliknij i kup z autografem.

Słonie. Trąba do góry szczęścia nie przynosi!

– Dobrze, a teraz powiedz mi: to był samiec czy samica? – pyta Billy, mój przewodnik.
– Banalne! Płeć słonia rozpoznajemy po trąbie – odpowiadam bez wahania z kamienną twarzą.
– Niby jak? – Billy sam szkoli przewodników w Zambii, ale takiej herezji nigdy nie słyszał.
– To proste. Samica ma jedną trąbę, a samiec dwie. Ta druga wisi mu między tylnymi nogami – wyjaśniam i w tym momencie wszyscy wokół zaczynają się śmiać.

Bo zwierzak, którego widzimy, właśnie wypuścił swoją drugą „trąbę”, by ją nieco schłodzić. Ponad metrowej długości penis wygląda imponująco, a do tego czasem słoń drapie się nim po brzuchu! Ale skoro zaleca się do olbrzymich dam, musi być odpowiedni!

Słoń z dwiema trąbami.

Prawdziwa trąba słonia to niebywale wielofunkcyjny narząd. Służy zarówno do oddychania, wąchania, picia i kąpieli, jak i do zbierania pożywienia, zrywania gałęzi i głaskania malucha! Na jej końcu są dwa wyrostki wykorzystywane jak palce. Gdy słoń straci trąbę, nie ma szans na przeżycie…

Czasem słonie przeżywają z amputowanym końcem trąby.

Atak prawdziwy czy pozorowany?

Ale uwaga! Słoń z trąbą do góry nie przynosi szczęścia! Gdy widzisz, że słoń ją unosi, macha uszami i porykuje, lepiej miej się na baczności! W ten sposób ostrzega o planowanym ataku! A dzięki swojej masie bez problemu potrafi przewrócić samochód osobowy.

O tym, czy atak słonia jest pozorowany, czy prawdziwy, przekonasz się jednak dopiero po jego zakończeniu. Czasem niestety dochodzi do tragicznych wypadków. Gdy spotykamy zwierzę, nie znamy jego przeszłości i doświadczeń z ludźmi. Nie wiemy, czy jego bliskich zabili kłusownicy, a może turyści go zdenerwowali i za chwilę odreaguje frustrację.

Czy na nasz widok będzie dalej zjadać akację czy też zaszarżuje? Ogromna większość słoni toleruje turystów, ale zawsze trzeba na nie uważać. Jeśli kierowca rusza, lepiej nie krzyczeć, że chcemy zrobić jeszcze jedną fotkę. Bo odjechanie w porę może uratować życie.

Uważaj! Zaraz zaatakuję!

Gdy u samców podwyższa się poziom testosteronu i są gotowe do zbliżenia, to znak, że nadchodzi okres godów. Stan ten jest nazywany „must” (ang. musth). Stają się wtedy agresywne (bo nie zawsze jest obok partnerka, by rozładować napięcie), atakują inne słonie, a nawet bogu ducha winne drzewa! „Must” trwa około miesiąca i z wiekiem zanika.

Ciężkie zaloty

Seks u słoni to poważna sprawa, a pozycja jest na tyle ciężka do zniesienia (dosłownie!), że nikt nie będzie jej ryzykować dla chwilowej przyjemności. Dlatego by ustalić, czy samica jest płodna (trwa to tylko kilka dni), samiec sprawdza zapach jej moczu i wdmuchuje go sobie w podniebienie, do narządu Jacobsona. Jeśli test wypadnie pozytywnie, para oddala się na randkę. Ciąża słonia to rekord wśród ssaków: trwa od 18 do 22 miesięcy!

Zaloty w rzece Luangwa (Zambia).

Tym samym zwierzęta te pokonują największe wieloryby, czyli płetwale błękitne, które rodzą się po około roku. Noworodek waży ok. 100 kg i by napić się mleka mamy, musi czasem stawać na tylnych nogach. Małe łasują mleko nawet przez 5 pierwszych lat.

Jeśli urodziłaś się samicą – do końca życia będziesz otoczona kobiecym kręgiem. Jeżeli jednak przyszedłeś na świat jako samiec, po 10–15 latach wśród rodziny, czyli wtedy gdy zaczniesz zalecać się do dziewcząt – zostaniesz wygnany.

Nastolatki tworzą „kluby kawalerów”, natomiast dorosłe samce zwykle żyją samotnie: gdy się spotkają, czasem sprawdzają, który z nich jest silniejszy. Nagrodą dla zwycięzcy jest pozbycie się konkurenta i przekazanie swych genów na kolejnej randce.

Słoń jest wcieleniem piękna i mocy.

Kto się boi myszy?

Słonie lubią ze sobą rozmawiać, ale możemy to przegapić, bo komunikują się dźwiękami o niskiej częstotliwości (niesłyszalnymi dla człowieka). I potrafią to robić na imponującą odległość 10 km! Zaatakowane stado tupie, by ostrzec inne słonie, znajdujące się nawet 50 km dalej.

Niegdyś kłusownicy nie mogli zrozumieć, dlaczego gdy polowali na stado w jednym miejscu, słonie oddalone o wiele kilometrów rzucały się do ucieczk W rozmowie tych zwierząt ważna jest też mowa ciała: układ uszu, trąby, przytulanie lub ocieranie się.

W porze suchej apetyt słoni bywa powodem ich zatargów z ludźmi. Aby jednak odstraszyć zwierzęta od upraw, wystarczą… ule, bo słonie bardzo nie lubią pszczół. Tę metodę popularyzują organizacje rozwiązujące konflikty ludzi ze słoniami.

Nie jest prawdą natomiast, że słonie panikują na widok myszy (co twierdzili już starożytni Grecy!). Po prostu to wielkie zwierzę o nie najlepszym wzroku nie lubi, gdy nagle coś małego plącze mu się pod nogami – nawet żeneta lub szakal, które są zdecydowanie większe od myszy. Tej ostatniej słoń najpewniej zupełnie nie dostrzeże.

Pogadajmy!

Słonie – fakty i ciekawostki

Słonie żyjące w Afryce były uważane za jeden gatunek, ale obecnie wyróżnia się dwa gatunki:
- słoń afrykański (African savanna elephant, Loxodonta africana), występuje w Afryce Wschodniej i Południowej,
- słoń leśny (African forest elephant, Loxodonta cyclotis), żyje w Ugandzie (Bwindi NP, Kibale NP) oraz Afryce Zachodniej i Środkowej.
Łacińska nazwa loxodonta pochodzi z jęz. greckiego i oznacza „krzywy ząb”.
To największe żyjące obecnie zwierzę lądowe. Słoń afrykański dorasta do 3–4 m (panowie) i waży średnio 6 ton (rekordziści nawet 10 ton), panie są mniejsze, ze średnim wzrostem 2,6 m i wagą 3 ton. Słonie leśne osiągają 2,5–3 m i ważą do ok. 2–4 tony, panie są mniejsze.
U obu gatunków ciąża trwa aż 22 miesiące, po czym rodzi się stukilogramowy maluch.

Słonie żyją w rodzinnych grupach.

Stada tworzą kobiece klany, składające się z matrony-przewodniczki oraz jej sióstr, córek, kuzynek i ich dzieci. Tu wiek jest w cenie, bo im starsza matriachini, tym większą ma wiedzę, gdzie odnaleźć wodę i jedzenie. Jest jak żywa mapa, pamiętająca wszystkie ścieżki, którymi przeszła.
Choć te kolosy kojarzą się nam zwykle z sawanną, w Afryce (w Namibii i Mali) żyją też słonie pustynne: są lżejsze od kuzynów z sawanny, mają dłuższe nogi i potrafią wędrować nawet do 80 km w poszukiwaniu wody. Są przy tym niezbędne do przetrwania innych gatunków, bo w korytach wyschniętych rzek potrafią nogami, trąbą i kłami kopać doły, które stają się wodopojami antylop, lwów, żyraf czy strusi.
Wypijają do 250 litrów dziennie, choć dorosłe potrafią przeżyć kilka dni bez wody. Nauczenie się używania do tego trąby nie jest łatwe: początkowo, by się napić, maluchy muszą się całe zanurzyć; dopiero gdy przestają ssać, opanowują sztukę wlewania wody do gardła.

Nauka posługiwania się trąbą nie jest łatwa!

To zdecydowani wegetarianie. Jedzą tylko trawy, liście, gałęzie i korę drzew. Nie pogardzą też owocami i warzywami! W ich diecie jest ponad 50 gatunków roślin. Dziennie zjadają 100–200 kg zieleniny. Nasiona, które nie zostały strawione, są przez nie wydalane (zwykle w nowym miejscu) i tam wyrastają. Odchody słoni stanowią pożywienie dla wielu gatunków chrząszczy i much.
Mózg słonia waży 6 kg, czyli cztery razy więcej niż mózg człowieka, i ma 23 mld neuronów (mózg człowieka średnio 86 mld neuronów). To bardzo samoświadome zwierzęta: rozpoznają w lustrze swe odbicie i potrafią ze sobą współpracować.
Trąba waży do 200 kg i składa się z górnej wargi, mięśni twarzy i nosa. Naukowcy policzyli, że jest w niej 40 tysięcy mięśni (dla porównania całe ciało człowieka ma 600 mięśni), choć są badacze twierdzący, że w trąbie jest ich ponad dwa razy tyle! W trąbie są też miliony neuronów, dzięki czemu słonie mają lepszy węch niż pies i potrafią wyczuć wodę znajdującą się pod piaskiem.

Mam trąbę i nie zawaham się jej użyć!

To doskonali wędrowcy: przeciętnie przemierzają 8–9 km w ciągu godziny i mogą iść w takim tempie bardzo długo. Potrafią poruszać się bezszelestnie: są w stanie przejść obok twego namiotu tak, że nawet ich nie usłyszysz! W dodatku mają dość wrażliwe stopy, dlatego nie mogą chodzić po ostrych krawędziach. Z tego powodu czasem wokół słupów elektrycznych kładzie się kamienie, które powstrzymują słownie przed przewracaniem słupów.
Jeśli znajdziesz ślad słonia i chcesz poznać wysokość zwierzęcia, wystarczy pomnożyć obwód jego przedniej stopy przez dwa.

Ślad słonia na drodze.

Ponieważ słonie nie mają gruczołów potowych, aby się ochłodzić, polewają się wodą, kąpią w błocie oraz wachlują uszami. Kąpiele w piasku działają też niczym krem z filtrem i ochrona przeciwko pasożytom. W sierocińcach dla słoni sporym wydatkiem są kremy przeciwsłoneczne, chroniące wrażliwą skórę maluchów.

Ciosy słoni – przekleństwo ludzkiej chciwości

Ciosy (niepoprawnie zwane kłami) to siekacze górnej szczęki. Rosną przez całe życie, ich długość zależy od diety i przyswajanych wraz z nią soli mineralnych. Im uboższa dieta, tym mniejsze ciosy. Rekordowe ciosy miały ponad 3,5 m, przeciętne osiągają 1,5 m. Zwierzęta używają ich do kopania w poszukiwaniu wody, korzeni, zdzierania kory i do walki.
Coraz częściej pojawiają się doniesienia o słoniach bez ciosów: im więcej ginie słoni z ciosami, tym bardziej zwiększa się populacja zwierząt z tą mutacją genów.

Czasem cios się łamie, czasem słonie rodzą się bez ciosów…

Słonie w Namibii mają mniejsze ciosy niż te z Afryki Wschodniej, żyją też nieco krócej. Wszystko przez bardziej ubogą dietę. Niegościnne dla słoni tereny Afryki Południowej powodują, że choć zwierzęta te mogą osiągnąć nawet 75 lat, często nie dożywają tego wieku. Gdy od jedzenia zdrewniałych, suchych drzew i twardych gałęzi zetrze im się ostatnia, szósta para zębów – umierają z głodu.
Kość słoniowa (ang. ivory) to nie tylko ciosy słoni. Terminem tym oznacza się też zęby kaszalota oraz kły morsa, narwala, hipopotama i guźca. Niestety wciąż są kraje, gdzie dozwolona jest sprzedaż rzeczy zrobionych z kości słoniowej, co napędza kłusownictwo.
Każdy słoń, gdy napotka kości innego słonia, odbywa swoisty rytuał pożegnania – dotyka wtedy szczątków trąbą. Szacuje się, że w Afryce każdego dnia jest zbijanych 40 słoni.

Majestatyczny słoń z parku Tsavo East (Kenia).

Przysłowia o słoniach

Dziecko słonia nie będzie karłem. (nigeryjskie)
Łowca słoni zwykle zostaje zabity przez słonia. (suahilijskie)
Słoń nigdy nie męczy się noszeniem swoich kłów. (masajskie)
Słoń, który zabija szczura, nie może być uznany za bohatera.
Kiedy dwa słonie walczą, trawa jest zdeptana. (ugandyjskie)
Hałas wydawany przez żaby w studni nie może powstrzymać słonia przed piciem.

O słoniach powstało wiele przysłów.

Gdzie spotkasz

Ze stad słoni słyną: Tarangire NP, Ngorongoro CA (Tanzania), Amboseli NP (Kenia), Kruger NP (RPA), Etosha NP (Namibia), South Luangwa NP (Zambia), Hwange NP, Mana Pools NP (Zimbabwe).

W Kenii warto odwiedzić sierocińce słoni: Reteti na północy kraju i Sheldrick Wildlife Trust w Nairobi.
W Namibii działa EHRA rozwiązująca konflikty między ludźmi i zwierzętami, można tu przyjechać w ramach wolontariatu i przy okazji obserwować słonie w ich środowisku.

Pustynne słonie najłatwiej zobaczyć w okolicach Purros (Namibia).