Ghana: sekretna symbolika znaków adinkra

Afryka jest pełna symboliki. Maski, tańce, muzyka – wszystko ma swoje głębsze znaczenie. W Ghanie odkryłam adinkra – graficzne znaki pełne wieloznacznej symboliki. Są niczym listy wędrujące przez pokolenia, doradzając jak postępować w życiu.

Spis treści:

Jedziesz do Ghany? Ten artykuł w PDF możesz wydrukować lub wgrać w telefon.

Ozdobna tkanina z adinkra.

Geneza adinkra

Znaki adinkra pochodzą z Wybrzeża Kości słoniowej i pierwotnie noszono je na szatach pogrzebowych. Nadrukowywano je stemplami z kalebaszy i były rodzajem przesłania. Mówiły o cnotach zmarłego i uczuciach żałobników.

Stemple z kalebaszy (źródło: Wikipedia).

Słowo „adinkra” oznacza pożegnanie. Do dziś w Ghanie podczas tradycyjnego pogrzebu wszyscy noszą czarne lub czerwone ubrania z nadrukowanymi wzorami. Dziś te znaki nie ograniczają się jedynie do pogrzebu. Znajdziemy je w logo firm, jako dekorację mebli, ozdobę wnętrz. Są dosłownie wszędzie, przekazując wielowiekową mądrość.

Pogrzeb w Ghanie.

Słowa pełne znaczeń

Na pierwszy rzut oka możesz pomyśleć, że to po prostu ładne grafiki tymczasem każdy ze znaków adinkra zawiera głębokie prawdy życiowe.

Wieloznaczne adinkra na tkaninach.

Każdy też ma swoją nazwę, wiążącą się z jakimś przysłowiem lub powiedzeniem. Do moich ulubionych należą m.in. Funtunfunefu-Denkyemfunefu („krokodyl syjamski”). Przedstawia on dwa krokodyle połączone jednym żołądkiem, jeden nie przeżyje bez drugiego. To symbol demokracji i jedności, przypominający, że walki i wzajemne waśnie szkodzą wszystkim.

Krokodyl syjamski – symbol jedności i demokracji.

Wyglądający jak nasze serce „akoma” („miej serce”) to Symbol cierpliwości i tolerancji. Serce odpowiada za emocje dobre i złe, zaś życie wśród ludzi wymaga taktu, cierpliwości i tolerancji. Dlatego musisz mieć kontakt ze swoim sercem (emocjami), by podejmować właściwe decyzje i sprostać codziennym wyzwaniom.

U góry „zwroty i zakręty” u dołu „miej serce”

Adinkra są wieloznaczne, przygotowując plansze z tłumaczeniami nie raz spotykałam się z rozbieżnymi interpretacjami symboliki. Wynika to stąd, że praktycznie o każdym znaku można by napisać osobny artykuł, tak bardzo są wieloznaczne! Do tego bywają one różnie interpretowane w różnych społecznościach, co nie ułatwia jednoznacznej interpretacji. Ale to też dodaje im piękna!

Znak „oprócz Boga” na obrusie.

Adinkra na każdą okazję

Ilość znaków i ich różnorodność sprawia, że praktycznie na każde wydarzenie w życiu da się znaleźć odpowiedni symbol. Gdy nasze plany biorą w łeb a życie nas znowu zaskakuje możemy użyć symbolu nkyinkyim („zwroty i zakręty”) pokazującego krętą naturę życia i symbolizującego inicjatywę i wszechstronność.

„Zwroty i zakręty” – współczesne dekoracje.

Gdy nasze dziecko idzie do szkoły, możemy ubrać je w koszulkę z adinkra „nea onnim no sua a ohu” („kto nie wie, może nauczyć się”) co jest symbolem uczenia się przez całe życie. Zaś na wiecu politycznym może pojawić się „obi nka obi” („nie gryźcie się nawzajem”) symbolizujące pokój i harmonię. Naprawdę – na każdą sytuację w życiu znajdzie się odpowiedni symbol!

Portret króla i zabytkowa tkanina ze znakiem „obi nka obi”

I ten sam znak jako logo hotelu.

Gdy tworzyłam bloga AfrykAnka szukałam znaku graficznego, który by pasował najlepiej. Zdecydowałam się na „ahoden” (’energia”) bo bardzo spodobało mi się jego pozytywne przesłanie. To symbol mocy i energii, mówiący, że warto znaleźć w sobie siłę, by pokonać przeciwności, nawet jeśli wymaga to przebycia długiej drogi. Trudy hartują i dają prawdziwą moc. To bardzo pasuje do tego, w co wierzę w życiu!

Znaków jest ponad 120, na razie przygotowałam tłumaczenie 64 z nich (karty PDF znajdziesz poniżej) i sukcesywnie będę dodawać kolejne. Odnajdywanie znaczeń to fascynująca praca, ale też ogromnie czasochłonna!

Cztery znaki – cztery przesłania.

Bóg na znaku

Najpowszechniejszym znakiem jest „gye nyame” co można by przetłumaczyć „oprócz Boga”. Mówiono mi, że to znak wszechmocy Boga, ale nie bardzo rozumiałam pełen sens tego znaku, dopóki nie znalazłam powiedzenia, które dało początek tej adinkra.

Znak gye nyame jako dekoracja stołka.

„Stworzenie świata pochodzi z nieznanej przeszłości. Nie ma nikogo, kto widziałby jego początek. Nie ma też nikogo, kto zobaczy jego koniec, oprócz Boga”. Sens tego powiedzenia jest taki, że Bóg jest stworzycielem świata i ludzi i dlatego należy mu się cześć i modlitwa. Bóg jest ponad wszystkim na Ziemi jako wszechmocny, wszechwiedzący i wszechobecny.

Znak gye nyame znajdziemy wszędzie. Jest masowo powielany na sprzętach domowych, ubraniach, dekoracjach i w logo firm. Zobaczycie go dosłownie na każdym kroku!

Gye nyame na sukience ze znakiem odganiania pecha.

Sankofa – ucz się z przeszłości

Sankofa („wróć i weź”) to drugi z moich ulubionych znaków. Bywa przedstawiany dwojako: jako ptak odwracający się i łapiący jajo, lub jako stylizowane serce. Najbardziej oryginalna sankofa jaką znalazłam była… trumną! Artystyczną, jak to w Ghanie (a o trumnach tutejszych więcej w tym wpisie).

Sankofa w formie trumny.

Sankofa symbolizuje uczenie się z przeszłości, pozytywnego podejście i odrodzenie. Nawiązuje do powiedzenia: „Nie jest błędem wrócić do tego, o czym zapomniałeś”. Czasem ludzie zapominają o swych korzeniach, kulturze, tożsamości. Tymczasem tam jest zawarta mądrość przeszłych generacji. Wiedza z przeszłości buduje przyszłość. Dlatego tak ważnym jest, by nie odcinać się od swego dziedzictwa.

Sankofa na mauzoleum Kwame Nkrumaha.

Dziewczyna lub chłopak w nowoczesnym zachodnim stroju noszący sankofę na bransoletce lub jako nadruk na podkoszulku dają jednocześnie do zrozumienia, że choć lubią zachodni styl ubioru, to doceniają kulturę przodków.

Tradycja i nowoczesność.

Karty z tłumaczeniami adinkra

Aby poznać różnorodne adinkra zrobiłam cztery karty z tłumaczeniami poszczególnych znaków. Mam nadzieję, że dzięki nim uda ci się dowiedzieć więcej o wspaniałej filozofii, jaka kryje się w ich symbolice.

Jeśli chcesz wydrukować karty z opisami po polsku tu znajdziesz PDF do pobrania:

Dowiedz się wiecej