Kameleon – tajny agent z sekretną bronią

Chwiejnie, niczym liść na wietrze, kameleon wędrował przez drogę. Wyglądało to komicznie: krok w przód, lekkie kołysanie się całego ciała jakby w namyśle, czy kontynuować wędrówkę i kolejny chwiejny krok. Był tuż obok naszego auta, zerkając jednocześnie do góry (na nas) i przed siebie. Jednak zwierzak doskonale wiedział, co robi!

"Zwierzęta Afryki. Przewodnik na safari" kliknij i kup z autografem.

„Zwierzęta Afryki. Przewodnik na safari” kliknij i kup z autografem.

Jedziesz na safari? Ten artykuł w formie PDF możesz wydrukować lub wgrać w telefon i zabrać ze sobą w podróż!

Przyczajony kameleon.

Przyczajony kameleon.

Lew na ziemi

Jaszczurek z rodziny kameleonów jest ponad 202 gatunki (dane z czerwca 2015). Żyją głównie w Afryce, a wiele różnorodnych gatunków znajdziemy na Madagaskarze. Te żyjące w lasach są zwykle w odcieniach zieleni i brązu, natomiast gatunki pustynne są bardziej bure.

Są niezwykle różnorodne: od najmniejszych mających ledwie 2,5 cm (które składają po 2-4 jaja) po prawdziwych gigantów osiągających nawet 60 cm długości (i znoszących nawet 100 jaj)!

Te stworzenia, mimo groźnego wyglądu miniaturowych smoków (stąd zresztą ich nazwa, z greckiego chamailéōn – lew na ziemi) są zupełnie bezbronne. Doskonały kamuflaż to ich jedyna metoda na przetrwanie! Ale ma też jeszcze jedną sztuczkę: przestraszony nadyma się, by wyglądać na większego i groźniejszego.

Zrelaksowany kameleon na gałęzi...

Zrelaksowany kameleon na gałęzi…

Nadyma się by wyglądać groźniej, gdy poczuł się zagrożony.

Nadyma się by wyglądać groźniej, gdy poczuł się zagrożony.

Aby zaś nie zdradzić przypadkiem swego położenia i godzinami czekać bez ruchu na swą zdobycz, natura wyposażyła go w niezwykłe oczy. Może patrzeć w dwóch różnych kierunkach równocześnie, bez obracania głowy. Jego oczy wyglądają niczym małe teleskopy, obracające się na wszystkie strony. W tym przypadku powiedzenie „mieć oczy dookoła głowy” jest zupełnie uzasadnione!

Ktoś na mnie patrzy!

Ktoś na mnie patrzy!

Ale czasem musi gdzieś powędrować. Idzie wtedy powoli i chwiejnie – niczym liść na wietrze. Jeśli wędruje po gałęzi, przytrzymuje się łapami niczym szczypcami. A w razie potrzeby pomaga sobie we wspinaczce ogonem, niczym piątą łapą.

Język szybki jak błyskawica

Pożywieniem kameleona są owady, robaki i pająki. Siedzi sobie taki kameleon bez ruchu na drzewie, patrzy czujnie dookoła… Jest! Pyszna mucha! Błyskawicznie wyrzuca język zakończony lepką mazią, a przyklejona do niego ofiara nie ma szans!

To wszystko trwa ułamek sekundy (a dokładniej nawet 1/16 sekundy). Dopiero niedawno naukowcy policzyli, że przyspieszenie, z jakim jest wyrzucany język kameleona, jest pięć razy większe niż startującego odrzutowca!

Nic zatem dziwnego, że starożytni Rzymianie (nie mogąc dostrzec tak błyskawicznego ataku) byli przekonani, że te zwierzęta nie jedzą ani nie piją a do przetrwania wystarczy im… powietrze. W średniowieczu był to pogląd tak powszechny, że w sztuce Szekspira „Dwaj panowie z Werony” padają słowa:
Miłość jest kameleonem, a przeto może żyć powietrzem„.

Dziś wiemy, że owszem, powietrze jest niezbędne, ale smaczny świerszcz lub pająk też się przyda 😀
No i nie zawsze polowanie jest tak błyskawiczne, dzięki czemu udało mi się zrobić to zdjęcie:

Smacznego!

Smacznego!

Tajemnice zmian koloru

Choć w sieci nie brakuje fantazyjnych filmów wykorzystujących photoshop, to mitem jest umiejętność zmiany barwy skóry w zależności od otoczenia. Innymi słowy kameleon żyjący wśród liści (brązowo-zielony) nie przybierze kolorów szkockiej kraty gdyby go na niej postawić.

Bowiem naturalny kolor kameleona zwykle odpowiada typowi jego otoczenia. Zmiana intensywności koloru zarezerwowana jest dla wyrażania emocji: złości, strachu lub… zakochania. Wszystko przez to, że te zwierzęta nie mają uszu, zatem prawdopodobnie słuch nie jest ich super-mocą. Komunikują się zatem wzrokiem, a kolor jest niczym sygnalizacja dla innych osobników informując o gotowości do walki lub miłości.

Maskowanie to podstawa przetrwania!

Maskowanie to podstawa przetrwania!

Sekretem zmiany kolorów jest… przeźroczysta skóra. Pod nią znajdują się trzy warstwy komórek zawierających pigmenty: czarny, biały, niebieski, czerwony i żółty. Cała sztuka polega na tym, że kameleon przez sekundę musi „pomyśleć” po czym w zależności od sygnału otrzymanego z mózgu komórki z pigmentami się rozszerzają lub zwężają. A że komórki te są ułożone warstwami, daje to efekt mieszania barw i tworzenia wszystkich widzianych przez nas kolorów oraz różnorodny deseni.

Aby zaś sztuczka była jeszcze bardziej efektowna, na barwę ma wpływ pora dnia, naświetlenie i temperatura otoczenia! Im chłodniej tym ciemniejsze barwy by przyciągnąć promienie, zaś im goręcej – tym jaśniejsze, by odbijać promienie słoneczne.

Kameleon namaqua - różowawy gdy jeszcze było ciepło...

Kameleon namaqua – różowawy gdy jeszcze było ciepło…

Pod koniec dnia stał się prawie czarny.

Pod koniec dnia stał się prawie czarny.

Spotkanie na pustyni Namib

Niestety. Nawet mistrzowski kamuflaż nie jest w stanie ich ochronić i większość gatunków jest narażona na wyginięcie. Część ginie, tracąc naturalne siedliska, inne są odławiane przez ludzi i sprzedawane do prywatnych hodowli.

– I to jest prawdziwa tragedia – opowiadała mi Chantelle Bosch, przewodniczka po pustyni Namib. – Bo ludzie zachwycają się kameleonami i chcą je mieć jako domowe zwierzątko. I niektórzy płacą bajońskie sumy, by je mieć w terrarium, nie zastanawiając się, jaką stratą dla środowiska jest ich odławianie.

Chantelle wie co mówi, bo obserwuje jak kłusownicy regularnie odławiają unikalnego kameleona namaqua występującego na pustyni Namib. Słynie z niezwykłej umiejętności zmiany koloru na połowie ciała dopasowując się do palącego słońca. Z jednej strony pozostaje biały, podczas gdy z drugiej jest czarny co działa jak krem z filtrem!

Gdy spotkaliśmy takiego kameleona podczas Living Desert Tour ze Swakopmund – nasza przewodniczka nie kryła wzruszenia. Była to samica, którą znalazła jakiś czas temu z przetrąconym grzbietem. Dzięki serii masaży i skomplikowanej rehabilitacji udało się ją uratować! Samica była w ciąży, zatem Chantelle poczekała aż złoży jaja i odchowała jej maluchy, by potem wypuścić je na pustynię, gdy będą na tyle duże, że zwiększą się ich szanse na przetrwanie.

– Uważajcie, by jej przypadkiem nie dotknąć – napominała nas, gdy zbliżyliśmy się z aparatami. – Bo zostawicie swój zapach na jej skórze, a to zdradzi szakalom gdzie znajdą kolację.

Mam nadzieję, że ta kameleonowa dama przetrwała tą i wiele innych nocy. Może kiedyś uda mi się spotkać jej dzieci?

Kameleon w krzaku dollar bush jest dobrze zamaskowany.

Kameleon w krzaku dollar bush jest dobrze zamaskowany.

Przysłowia z kameleonem

  • Gdy busz płonie, kameleon pierwszy uczy się biegać.
  • Kameleon może zmienić kolor, ale nigdy nie zmieni swojej skóry.
  • Bądź jak kameleon, patrz przed siebie i patrz za siebie. (przysłowie Malgaskie)
  • Kameleon zanim się ruszy, rozgląda się we wszystkich kierunkach (przysłowie ugandyjskie)
  • Kameleon nie opuszcza jednego drzewa, dopóki nie znajdzie drugiego. (przysłowie arabskie)
  • Kameleon zmienia kolor, by pasował do ziemi, ziemia nie zmienia koloru, by pasował do kameleona. (przysłowie senegalskie)
Pustynny osobnik z Kalahari.

Pustynny osobnik z Kalahari.

„Powolny posłaniec” – legenda zuluska

Dawno, dawno temu Bóg Unkulunkulu wysłał kameleona do ludzi, aby powiedzieć im, że nigdy nie dosięgną ich choroby i śmierć Kameleon szedł i szedł, a że zrobił się głodny, zatrzymał się przy krzaku i zaczął jeść jego owoce.

Wtedy Unkulunkulu zezłościł się na posłańca i wysłał gekona, który miał powiedzieć ludziom, że będą śmiertelni. Gekon pomknął z przesłaniem i przekazał je ludziom. Gdy w końcu kameleon dotarł na ziemię, ludzie już pogodzili się z rozkazem Unkulunkulu i nie mogli usłyszeć słów kameleona.

legenda Zuluska

Ten zwierzak przed autem nie ucieknie...

Ten zwierzak przed autem nie ucieknie…

Kliknij i kup od autorki!

Kliknij i kup od autorki!

A tak wyglądał kameleon przechodzący przez drogę w Serengeti:

Przeczytaj artykuł o najmniejszym kameleonie świata znalezionym na Madagaskarze.


(c) AfrykAnka.pl

Podoba Ci się ten wpis?
Będzie mi miło jeżeli postawisz mi kawę. Serdecznie dziękuję!
Postaw mi kawę na buycoffee.to

Może Cię zainteresuje...

Zostaw komentarz