Zebra - fascynujący koń w paski

Zebra to fascynujące zwierzę, a jej paski przez stulecia intrygowały badaczy. Podstawowe pytanie brzmiało: w jakim właściwie kolorze jest zebra? Posłuchaj też mojej opowieści z okazji Dnia Zebry dla Polskiego Radia Dzieciom, a tu znajdziesz legendy o paskach zebr.

Jedziesz na safari? Ten artykuł w formie PDF możesz wydrukować lub wgrać w telefon i zabrać ze sobą w podróż!

Spis treści:

„Zwierzęta Afryki. Przewodnik na safari” kliknij i kup z autografem.

Jaki kolor ma zebra?

Na pierwszy rzut oka sprawa wydaje się oczywista. Zebry są białe w czarne paski. Jednak okazało się, że maluchy w brzuchach matek są… czarne. Dopiero przed narodzinami pojawiają się białe paski, a u niektórych gatunków także biały jest spód brzucha.

Istnieją trzy gatunki zebr:

Zebra stepowa (gdzie wyróżnia się 6 podgatunków, z czego jeden – zebra kwagga – jest wymarły)
Zebra pręgowana (występuje jedynie w Etiopii i Kenii)
Zebra górska (dzielona na dwa podgatunki: zebra namibska i zebra przylądkowa)

Co ciekawe w zależności od gatunku zebra ma też dodatkowe brązowe paski – tak jest np. u zebr stepowych w podgatunku zebra damarska. Natomiast zebra namibska (wystepująca tylko w zachodniej części PN Etosza) ma piękne drobne paski od kopyt po uszy.

Zebra stepowa – podgatunek zebra damarska.

Zebra górska – podgatunek zebra namibska

A tu coś z paskami poszło nie tak…

Po co są paski?

Darwin uważał, że służą jako rodzaj kamuflażu. Gdy drapieżnik skrada się do stada, paski zebr zlewają się, utrudniając rozpoznanie gdzie kończy się jedno zwierzę a gdzie zaczyna drugie. Ta koncepcja ma sens, ale jest tylko jednym z wyjaśnień.

Czy paski są kamuflażem?

Otóż paski okazały się dużo lepszym kamuflażem przeciwko… owadom! Bąki i muchy tse-tse to zmora afrykańskich zwierząt (bo przenoszą wiele chorób a do tego potrafią wyssać całkiem sporo krwi – nawet kilkaset mililitrów w ciągu doby!)
Zatem naukowcy sprawdzili czy jest zależność między ilością pasków a występowaniem tych owadów.

I co się okazało? Tam gdzie muchy i bąki były prawdziwą zmorą wyewoluowały zebry mające więcej pasków! Co ciekawe jeśli nałoży się koniowi paskowaną derkę, będzie mniej pokąsany przez owady niż pozostałe konie na pastwisku!

Być może tak owady widzą zebry?

Paski służą też termoregulacji: białe odbijają ciepło, podczas gdy czarne je pochłaniają. Badania wskazały, że zwierzęta są w stanie unieść sierść na czarnych paskach, jednocześnie utrzymując białe włosy płasko co zapobiega utracie ciepła w chłodne poranki, a w upalne południe przenosi ciepło ze skóry na sierść.

Zebra nocą wygląda oryginalnie!

Unikalny dowód osobisty

Paski to także swoisty dowód tożsamości każdego zwierzęcia. Jeśli przyjrzysz się uważnie zebrom odkryjesz, że nie ma dwóch takich samych wzorów! Dlatego gdy rodzi się młode matka i dziecko uczą się wzajemnie swego wzoru, by się po nim rozpoznać.

Zwierzęta rozróżniają się po paskach.

Te zwierzęta spotkasz na pewno podczas safari. I być może nie raz cię zaskoczą! Pewnego razu stanęliśmy przy stadzie zebr. Jedna z nich leżała nieruchomo. Wyglądało to, jakby pozostałe ją opłakiwały. Czyżby te zwierzęta żegnały w ten sposób padłą towarzyszkę? W tym momencie „zwłoki” podniosły głowę – okazało się, że młoda tylko odpoczywała! Po chwili dziarsko dołączyła do pozostałych i powędrowała ze stadem!

„Zwłoki” po prostu odpoczywają!

Innym razem na Nxai Pan w Botswanie obserwowaliśmy, jak dwie zebry gryzły się w karki. Nie wyglądało to na walkę, raczej na wzajemną usługę iskania! Ale te zwierzęta – choć wyglądają tak potulnie – potrafią być bardzo agresywne! Przede wszystkim broniąc swych młodych, lecz także gdy nadejdzie czas amorów. Wtedy ogiery zmieniają się w walecznych wojowników gryząc i kopiąc rywali.

Usługa iskania?

Walka o samice.

Fotografowanie zebr

To jedno z najtrudniejszych zadań! Symetria pasków aż prosi się o piękny kadr. Rzecz w tym, że zwierzaki za nic mają zasady kompozycji! A to się któreś odwróci tyłem, a to pochyli głowę, a to stanie jedno za drugim i mamy na zdjęciu osiem nóg do jednego zwierzęcia…

Ile razy wydaje mi się, że już, już mam piękne ujęcie – zwierzaki dezerterują w oka mgnieniu! Nie pozostaje nic innego, jak cierpliwie wypatrywać kolejnej okazji. Jedno z moich ulubionych ujęć to trzy zebry, wędrujące późnym popołudniem, wzbijające złoty kurz. Wyglądały niczym impresjonistyczny obraz!

Zebry w zachodzącym słońcu.

Warto też eksperymentować ze zbliżeniami: możemy dzięki temu stworzyć ciekawy portret. No i oczywiście zwierzęta te idealnie nadają się do wszelkiego typu zabaw z symetryczną kompozycją! Choć lojalnie ostrzegam – one naprawdę bardzo rzadko współpracują!

Portret symetryczny.

Ciekawostki o zebrach

31 stycznia jest obchodzony Dzień Zebry (tu znajdziesz pełen kalendarz dni zwierząt)
Zebry pasą się ze stadami gnu, ponieważ każde z tych zwierząt je inną część traw. Ponadto wspólnie lepiej chronią się przed drapieżnikami: gnu mają lepszy węch, zaś zebry lepszy wzrok i słuch. Dzięki temu się uzupełniają i mają większe szanse wykrycia drapieżnika.
Czasem dwie zebry stoją jakby przytulone bokami i zwrócone głowami w dwie strony – pozwala im to na lepszą obserwację otoczenia.
Zebry śpią na stojąco, bardzo rzadko kładąc się na odpoczynek.
Biegną z szybkością ponad 60 km/h co pozwala im umknąć przed większością drapieżników. Młode zebry już kilka godzin po narodzinach biegną razem ze stadem.
Największa migracja zwierząt jest między Kenią i Tanzanią – bierze w niej udział kilka milionów zwierząt w tym 300 000 zebr.
Drugą wielką migrację można obserwować w Botswanie – uczestniczy w niej ponad 20 000 tysięcy zwierząt.
Najdłuższą migrację odbywają zebry między Namibią a Botswaną. Przemierzają 250 km w jedną stronę od rzeki Chobe w Namibii do Parku Narodowego Nxai Pan w Botswanie – a potem wracają tą samą trasą!
Zebry tworzą stada z głównym ogierem i jego haremem.
zebroid to zwierzę będące krzyżówką klaczy zebry z samcem osła lub konia.

Ucieczka przed lwem!

Skóra tej zebry dowodzi, że nie raz walczyła o życie!

Ostatnie pożegnanie: zebry patrzą na ich towarzyszkę dobijaną przez lwicę.

Zebra w przysłowiach

Kiedy strzelisz do zebry w czarny pasek, biały pasek też umiera. (RPA) Znaczenie tego przysłowia: czarne i białe paski należą do tej samej zebry, a my, niezależnie od koloru skóry, jesteśmy jedną rodziną ludzi. Troszczmy się o siebie nawzajem, bo dyskryminacja jednej rasy jest dyskryminacją całej rasy ludzkiej.
Pierwszy drink sprawia, że jesteś rozbrykaną gazelą, drugi porywczą zebrą, trzeci ryczącym lwem, a przy czwartym głupim osłem. (tureckie)
Zebra powiedziała białemu koniowi: „Jestem biała”, a czarnemu koniowi: „W rzeczywistości jestem czarna”. (afrykańskie) Znaczenie: ludzie są konformistami i często dopasowują się do innych.
Człowiek nie może zmienić swojej przeszłości, bo czy zebry mogą zetrzeć swe pasy? (namibijskie)
Syn zebry również ma paski. (Sukuma, lud z Tanzanii)
Zebra zabiera swoje paski, gdziekolwiek powędruje. (masajskie)

Zebry stepowe w PN Mburo (Uganda). Młode ma brązowe paski, mama piękne czarne.

I zebry w herbie Botswany (źródło: Wikipedia)

Zaprzęg w paski

Tłumy na ulicach Londynu przepychały się, by zobaczyć niezwykły zaprzęg. Baron Lionel Rothschild jechał do pałacu Buckingham powozem ciągniętym przez… zebry! Baron był miłośnikiem przyrody – prawdę mówiąc planował zostać badaczem, ale ojciec zagroził mu wydziedziczeniem, jeśli nie przejmie rodzinnych interesów.

Jednak Lionel postawił na swoim: został mecenasem licznych wypraw badawczych. W dowód wdzięczności odkrywcy nazywali kolejne gatunki opisywanych zwierząt jego nazwiskiem. Dumne miano rothschild nosi 153 owady, 58 ptaków, 17 ssaków (w tym unikalna żyrafa!) oraz 3 ryby i 3 pająki! To absolutny rekord użycia nazwiska jednego człowieka!

Badacze przesyłali też Rothschildowi przeróżne okazy. W efekcie powstała ogromna kolekcja, która stała się prywatnym muzeum historii naturalnej, a z czasem podarował swe zbiory Muzeum Historii Naturalnej w Londynie.

Pasiasty zaprzęg – na przedzie w tle widoczny koń (wikipedia)

A pasiasty zaprzęg? W ten sposób baron chciał pokazać jak łagodne są te piękne zwierzęta. Tyle, że aby na pewno jechały tam, gdzie chciał, w zaprzęgu były trzy zebry stepowe i jeden koń. Ale do fotografii zawsze ustawiano zaprzęg od strony zebr! W cyrkach starożytnego Rzymu widywano zebrę ciągnącą rydwan – jak widać pomysł zaprzęgu w paski od wieków fascynował ludzi!

Zajrzyj do wpisu co warto zabrać ze sobą na safari do samochodu. O moich spotkaniach ze zwierzętami przeczytasz w książce „Zwierzęta Afryki. Przewodnik na safari” oraz „Namibia. Przez pustynię i busz” do kupienia z autografem w naszym sklepie Namib.pl

„Zwierzęta Afryki. Przewodnik na safari” kliknij i kup z autografem.