Symbole Berberów i ich znaczenie

Człowiek od najdawniejszych czasów opisywał swój świat symbolami. Przekazywały wiedzę następnym pokoleniom, łączyły z duchami przodków, chroniły przed złem oraz zapewniały płodność i obfitość.

Jedziesz do Maroka? Ten artykuł w formie PDF możesz wydrukować lub wgrać w telefon i zabrać ze sobą w podróż! W tekście poniżej znjadziesz symbole w PDF do pobrania.

Spis treści:

Fibula i Yaz to najczęściej spotykane symbole berberyjskie.

Życie zaklęte we wzorach

Dzień po dniu przeplatają się nici rozpięte na krośnie, tworząc misterny wzór. Berberyjka tka go z pamięci, odwołując się do symboli przekazanych jej przez matkę, których ta uczyła się od swojej matki. Wzory pełne znaczeń wędrują przez sztafetę pokoleń.

Przenośne krosna, na których tka się dywany.

To, co dla nas wygląda jak malowniczy geometryczny wzór, odwołuje się do złożonej symboliki. Najważniejsza była ochrona przed złym okiem i dżinami – złymi duchami, które mogą nam poważnie zaszkodzić. Istotna była też kontynuacja rodu: im więcej dzieci, tym większa szansa, że część z nich dożyje dorosłości i pomoże rodzicom na starość.

To co dla nas jest malowniczym wzorem, zawiera w sobie złożoną symbolikę.

A skąd się biorą dzieci? Z całą pewnością ich pojawienie się zależy od przychylności bogów, dlatego im więcej symboli zapewniających płodność – tym większa szansa na kolejne maluchy w rodzinie. Stąd w dekoracjach Amazigh pojawiały się symbole kobiecie (diament, jodełka, kształt X) oraz symbole męskie (zwykle dłuższe i węższe).

Inspiracja z natury

Dywany tkano na różne okazje: śluby, narodziny dziecka, śmierć, dobierając odpowiednie barwy i symbolikę. Gdy w VII wieku do Maroka dotarł islam, został też przyjęty przez Berberów. Jednak nie porzucono dawnych animistycznych wierzeń, opierających się na obserwowanych wokół zwierzętach i roślinach.

W bezksiężycowe noce, niebo na Saharze skrzy się milionami gwiazd. Noc po nocy przybywało księżyca, aż osiągał pełnię, po czym powoli znikał. Stąd gwiazdy i księżyc stały się symbolami ochrony, płodności, obfitości i magii.

Gwiazda na torebce.

„Aman iman” (woda to życie) powtarzano na Saharze od wieków. Nic zatem dziwnego, że wśród symboli berberyjskich znajdziemy także te związane z wodą, bo dzięki niej istniały oazy (w Czadzie jest nawet pojezierze Ounianga!), a nomadzi mogli przetrwać kolejny dzień.

Osobną inspiracją były zwierzęta i rośliny. Zarówno te, od których zależało życie (wielbłąd, baran, drzewo oliwne), jak i bardziej niepozorne (pająk, skarabeusz, liść palmy) przekazywały złożoną symbolikę. Pokazywały, że wszystko wokół nas jest ważne. (I pomyśleć, żę kiedyś Sahara była sawanną).

Za jedno z bardziej niezwykłych zwierząt uważano… żabę! Nie tylko bowiem niezwykła była jej przemiana (z galaretowatego jaja w pływającą kijankę, a następnie w stworzenie żyjące na lądzie i w wodzie), lecz także posiadała imponującą liczbę dzieci. Stąd żaby utożsamiano z płodnością i magicznymi rytuałami.

Kliknij i kup od autorki!

Spinka jako dowód tożsamości

Fibula (tazerzit, tizerzaï, tiseghnest) to jeden z symboli określających tożsamość Amazigh (Berberów). Metalowa dekoracja była używane do mocowania kobiecego ubrania na ramieniu (tkaniny noszonej jak rzymska toga). Panny nosiły jedną fibulę (na lewym ramieniu), natomiast mężatkom przysługiwały dwie, noszone na obu ramionach i czasem połączone ozdobnym łańcuchem.

Kobiety Berberyjskie robijają orzechy arganowców, po prawej stronie fibula.

Ozdoba ta składa się z wielu małych srebrnych pierścieni, przypominających zjedzony przez robaki kawałek drewna i z tego powodu fibule tego stylu są znane jako tizerzaï n taouka, czyli dekoracje robaka.

Ta dekoracja reprezentuje krąg życia oraz jedność mężczyzny i kobiety. Odwrócony trójkąt symbolizuje kobietę i płodność, jednocześnie ten kształt odwołuje się do namiotu nomadów przedstawiając w szerszym znaczeniu dom i rodzinę.

Tradycyjne fibule noszone na ubraniach.

Dawniej często do fibuli przyczepiano zawieszkę w kształcie jajka (tagemout), co miało dodatkowo zapewniać płodność noszącej ją kobiety. Warto wiedzieć, że każdy region Maroka ma swój charakterystyczny styl fibuli, co czyni tę dekorację jeszcze bardziej wyjątkową.

Kołatka do drzwi w ksztalcie fibuli.

Symbole i ich znaczenie – PDF do pobrania

Kliknij i pobierz PDF z symbolami.

Hamsa to jeden z najpopularniejszych motywów.

Tuaregowie z Nigru z symbolem Wolnych Ludzi.

Wybrane symbole berberyjskie

Podstawowe symbole

Yaz – symbol Amazigh (Wolnego Człowieka), miano jakim określają się Berberowie, yaz to jedna z liter alfabetu języka tifinagh, którym posługują się Berberowie i Tuaregowie)
Fibula – symbolizuje kobietę i płodność oraz dom i rodzinę
Oko – symbol ochrony przed złym okiem, punkt w środku odsyła zło na cztery strony świata
Hamsa – zwana też Dłonią Fatimy (córki Mahometa), amulet przynoszący szczęście i chroniący przed złym okiem
Zwierciadło – (timrit) symbol zwierciadła, odbijającego promienie złego oka
Gwiazda – Oko Boga, symbol nadziei i gwiazda prowadząca swą jasnością człowieka przez ciemność nocy
Szachownica – symbol zaklęć, duchowości i transowych tańców

Yaz – najważniejszy z symboli Berberów.

Hamsa – Dłoń Fatimy, tu jako zdobienie na ubraniu.

Człowiek i rodzina

Diament – symbol kobiet i zjednoczenia przeciwieństw, pokazując bogactwo jakie pojawia się dzięki połączeniu sił pozornie sprzecznych
Romb – symbol kobiecości i płodności. Odwołuje się do cyklicznych rytmów życia, natury i kobiecego doświadczenia oraz wspiera kobiecą siłę i odporność.
Kobieta – trójkąt skierowany w dół
Mężczyzna – trójkąt skierowany w górę
Kowal – zygzakowata linia (imanrcha) symbolizuje obecność kowala, który traktowany jest z dużym szacunkiem, gdyż metal chroni przed dżinami
Łono – symbol płodności, reprezentuje także życiodajne siły i przemieniającą moc tkwiącą w łonie matki

Połączone trójkąty – symbol związku kobiety i mężczyzny.

Dawniej Berberyjki tatuowały symbole na twarzach.

Natura

Półksiężyc – symbolizuje zmianę: narodziny, wzrastanie i śmierć
Księżyc – symbolizuje płodność, zmianę i wieczny powrót
Gwiazda ośmioramienna – symbol który niczym metafizyczna sieć łapie duchy
Księżycowy wąż – symbolizuje związek kobiety i mężczyzny, ziemi i nieba

Zwierzęta

Lwia łapa – symbol siły i ochrony. Uosabia nieposkromioną siłę oraz potężną moc aby przeciwstawić się przeciwnościom losu
Oczy kuropatwy – symbol piękna, oznaczający to co wewnętrzne i zewnętrznie
Baran – symbol siły fizycznej, siły, życia i hojności
Wąż – symbol świętości, ma właściwości magiczne i lecznicze
Skorpion – symbol ambiwalentny, z jednej strony przedstawia śmierć i zło, a z drugiej odwagę i wytrzymałość. W amulecie chroni przed złym okiem
Mucha – zawsze w ruchu, przeszkadzająca ludziom i zwierzętom, symbolizuje żywotność, zapał i zdolność do zwielokrotniania się w nieskończoność
Salamandra – symbol głębokiej odnowy, przemiany i wzrastania, związany z wodą i księżycem
Pająk – kobiecy symbol reprezentujący pracowite życie, cierpliwość i harmonię
Żaba – symbol płodności i magicznych rytuałów
Żółw – przynosi błogosławieństwo (baraka), kojarzony też z duchami i magicznymi rytuałami
Ryba – symbol ochronny i oddalający złe oko, odwołuje się do ryby, która pod wodą jest schowana przed niebezpieczeństwem
Wąż i szkielet ryby – symbol świętości, ma właściwości magiczne i lecznicze

Wśród symboli pojawia się też wąż.

Rośliny

Drzewo – przedstawia oś świata wokół której ogniskują się duchy, byty i rzeczy, jest też symbolem szczęścia, wiedzy i płodności
Drzewo oliwne – symbol spokoju i pozytywnej siły
Jęczmień – symbol płodności, w szerszym znaczeniu dotyczy kreatywności, obfitości i niewyczerpanych cykli natury

Pośrodku u góry symbol jęczmienia.

Sukasz kogoś, kto ogarnie ci wyjazd na miejscu? Polecam:
Tayo Hicham Tour Agency (Marakesz) – +212 673 244028
Selectrip Morocco (Agadir) + 212 625 25 4628

Zajrzyj do wpisu o muzyce Tuaregów oraz o symbolice tunezyjskich drzwi.
Planujesz podróż do Namibii? Zajrzyj na portal TravelNamibia.pl
Książki z autografem znajdziesz w sklepie Namib.pl

Podoba Ci się ten wpis?
Będzie mi miło jeżeli postawisz mi kawę. Serdecznie dziękuję!